شفق قطبی یکی از پدیده های جوی کره زمین است.
شفق قطبی ظهور نورهای رنگین و متحرک در آسمان شب است و معمولا در عرض های نزدیک به دو قطب زمین بر اثر برخورد ذرات باردار باد خورشیدی و پونیزه شدن مولکول های موجود در یونوسفر زمین به وجود می آید.
شفق قطبی ( aurora ) همانند پرده هایی نورانی و رقصان در آسمان است. شفق قطبی یا شفق شمالی در نزدیکی قطب های مغناطیسی رخ می دهد. شفق های قطبی می توانند هر رنگی باشند، رایج ترین رنگ آن ها سبز و صورتی کم رنگ است. با این حال ممکن است هاله ای از رنگ های قرمز، آبی و حتی بنفش هم داشته باشند.
برای دیدن این پدیده شگفت انگیز باید خیلی خوش شانس باشید که در زمان و مکان مناسب قرار بگیرید. دوانتخاب مهم و تاثیر گذار، ماه تقویمی و منطقه جغرافیایی درست است که شانس ها را به نفع شما رقم زند. هدف این است که خود را به ” کمربند نورهای شمالی ” در عرض جغرافیایی ۶۵ تا ۷۲ درجه شمالی که درست در داخل دایره قطب شمال واقع شده نزدیک کنید. این کمربند که به ” منطقه شفق قطبی ” نیز معروف است، چندین مقصد شامل اسکاندیناوی و شمال اروپا از جمله ایسلند، سوئد، فنلاند، گرینلند و نروژ را پوشش می دهد. تماشای نورهای شمالی که در آسمان موج می زنند، تجربه ای جادویی است که خاطراتی ماندگار برایتان ایجاد می کند. گردشگران هر ساله برای تماشای شفق قطبی با هواپیما به این مناطق سفر می کند و این نورهای شمالی را از نزدیک مشاهده می کند.
دلیل پیدایش پدیده شفق قطبی
خورشید با فاصله ۹۳ میلیون مایل فاصله از زمین، تاثیرات بسیار فراتری از سطح مرئی خود دارد. طوفان های بزرگ خورشیدی، ذرات باردار خورشیدی را به فضا پرتاب می کنند. اگر زمین در مسیر جریان این ذرات باردار باشد، میدان مغناطیسی و جو سیاره ما واکنش نشان می دهد. وقتی ذرات باردار خورشید به اتم و مولکول های موجود در جو زمین برخورد می کنند. این ذرات تحریک شده و باعث روشن شدن آن ها می شوند. تحریک اتم به این معناست: از آن جا که اتم متشکل از هسته ی محاصره شده توسط مداری از الکترون هاست، با برخورد ذرات باردار از خورشید به اتمسفر زمین، الکترون ها به مدارهای بالاتر و دورتر از هسته منتقل می شوند. هنگامی که الکترون به مدار نزدیک هسته و پایدار بر می گردد، ذره ای نور یا فوتون آزاد می کند. پدیدیه شفق قطبی، مشابه عملکرد چراغ های نئون است که از برق به عنوان محرک برای اتم های گاز نئون درون لوله های شیشه ای استفاده می شود.
علت مشاهده رنگ های مختلف شفق قطبی چیست ؟
رنگ های پدیدار شده به مکان جغرافیایی بستگی ندارند، کاملا تصادفی است و به فعالیت شفق در نقاط مختلف جهان بستگی دارد. رایج ترین رنگ شفق های قطبی، سایه های سبز رنگ است. بسته به اینکه چه عناصری در چه ارتفاعی و با چه سرعتی با میدان مغناطیسی زمین در تعامل هستند، رنگ های مختلف شروع به ظاهر شدن می کنند. اگر ذرات برانگیخته اکسیژن باشند، معمولا نور سبز یا زرد می بینیم، اگر ذرات اکسیژن در ارتفاعات بسیار بالا باشند، نور قرمزی که در بالای شفق قطبی ساطع می شود. اگر ذرات نیتروژن باشند، به احتمال زیاد نور مایل به آبی خواهیم دید. رنگ های بنفش، سفید و آبی اغلب در تاج ها ( نورهایی که به سمت شما می آیند) دیده می شوند، اما در کل رنگ سبز رایج ترین آنهاست.
بهترین کشور ها برای مشاهده این پدیده شگفت انگیز
برای این پرسش، پاسخ درستی وجود ندارد. زیرا مکان های زیادی وجود دارد که می توانید شفق های شمالی را ببینید. گردشگران با خرید پروازهای خارجی می توانند به کشور مورد نظر خود سفر کنند و تا زمانی که به اندازه کافی در موقعیت شمال قرار دارند، شانس دیدن شفق قطبی را خواهند داشت. درجه ۶۴/۶۳ عرض جغرافیایی در شمال،تقریبا مکان خوبی برای دیدن آن هاست. یکی از کشورهای معروف و پر بازدید، نروژ است. چندین نقطه مهم برای سفر و مشاهده شفق قطبی نروژ وجود دارد که عبارتند از :
( Tromso) ترومسو: پایتخت قطب شمال شناخته می شود و یکی از بهترین مکان های جهان برای مشاهده پدیده شفق شمالی است. این شهر کوچک در طول روز نیز منظره تماشایی زیبایی ایجاد می کند. همچنین ترومسو دارای تور ( سافاری نورهای شمالی ) تا نقاطی عاری از آلودگی نوری است.
( kirkenes) کیرکنس، شهر کوچکی در نزدیکی مرز روسیه و در قلب قلمرو شفق شمالی است. همچنین هتل معروف برفی نروژ، در این شهر قرار دارد که به طور کامل از برف و یخ ساخته شده و زمستان هر سال بازسازی می شود.
( lofoten ) جزایر لوفوتن: تماشای زیبای نورهای شمالی در آسمان و انعکاس آن در دریا فوق العاده است. جزایر لوفوتن به خاطر کوه های بی نظیرش معروف است و بندری محبوب برای سفرهای دریایی ساحلی است.
( nordkapp) نرد کپ، منظره ای واضح برای تماشا و از نزدیک ترین مناطق به قطب شمال است.
( Svalbard) سوالبارد، از خانه خرس های قطبی، یخی تر است. این مجمع الجزایر دور افتاده، یکی از باور نکردنی ترین نقاط برای مشاهده شفق های شمالی در خارج از ترومسو است. در راه نروژ و قطب شمال، بازدید از سوالبارد یکی از مواردی است که باید به خاطر بسپارید.
از دیگر کشورها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
فنلاند، سوئد، ایسلند، کانادا، آلاسکا
شفق قطبی چه زمانی رخ می دهد؟
بهترین زمان، بین ماه های شهریور تا فروردین است. در طول بهار تا تابستان، نور روز تقریبا ثابت است. بنابراین حتی اگر شفق قطبی بیرون آمده باشد، آن را نخواهید دید.
(از شهریور تا مهر) تابستان رو به اتمام است و هنوز تاریکی چندانی وجود ندارد. از آن جا که در این دوره فعالیت های خورشیدی زیاد است، یکی از بهترین زمان ها برای دیدن شفق های شمالی است.
( آبان تا بهمن ) در این دوره، شب ها تاریک و طولانی است. نور خورشید از ساعت ۹ صبح تا ۲ بعد از ظهر کم سو و ضعیف است. در این زمان از سال، احتمال هوای ابری و بارش برف بیشتر است. اما می تواند تلاش های شما برای تماشای نورهای شمالی را مختل کند.
( اسفند تا فروردین) در بهار، نور روز بیشتر و همچنین فعالیت خورشیدی بیشتری را به همراه دارد. اواسط اسفند زمان اوج سال برای بازدید از نروژ برای دیدن شفق شمالی است.
تاریکی کامل و آلودگی نوری صفر برای دیدن شفق های شمالی در شکوه کامل آن ضروری است، بنابراین برای داشتن فرصتی خوب به شهرهای کوچک تر بروید.
وسایل مورد نیاز سفر برای تماشای شفق قطبی
برای بیشتر گشت و گذارها، مانند سافاری. ماشین برفی و سورتمه سواری، تجهیزاتی در اختیار شما قرار می گیرد. با این حال در زمستان باید به وسایل لازم مجهز باشید. توصیه می کنیم لباس های گرم، کاپشن و چکمه عایق، شال گردن، کلاه و دستکش همراه خود داشته باشید.
شفق قطبی را می توان با چشم غیر مسلح دید؟
بله، شما کاملا می توانید شفق قطبی را با چشم غیر مسلح مشاهده کنید. زمانی که به اندازه کافی فعال است، آنقدر روشن، شدید و سریع است که چشمان انسان قادر به دیدن کامل آن نیست. هنگامی که فعالیت ضعیف است عکاسی با نوردهی طولانی مدت مفید است. زیرا به دوربین اجازه می دهد نور را در طول زمان ثبت کند و در نتیجه یک نوار سبز زیبا در عکس های خود به دست می آورید که بسیار روشن تر از آن چیزی است که ممکن است خودتان ببینید. در واقع ممکن است شما ( زمانی که چشمانتان کانلا با تاریکی سازگار شده است) در آسمان آن را یک نوار نورانی سبز کم رنگ و تقریبا سفید، بی حرکت و بسیار ضعیف ببینید. آنقدر که ممکن است با خود فکر کنید آیا این همان شفق قطبی معروف است؟ توجه داشته باشید شفق قطبی در شدت های بسیار متنوعی از ضعیف تا قوی ظاهر می شود. حالتی که شدت قوی دارد، شاید فقط چند ثانیه زمان برد که از یک طرف آسمان به سمت دیگر برقصد که به معنای واقعی کلمه، نفس شما را بند می آورد و در این لحظه، عکاسی با دوربی آخرین چیزی است که به ذهن شما می رسد.
بهترین راه برای به حداکثر رساندن شانس دیدن شفق های شمالی چیست؟
از آن جا که دیدن آن انتظار طولانی مدت می طلبد، سعی کنید زمانتان را با افراد سرگرم کننده، گوش دادن به افسانه ها، داستان ها و حقایق علمی در مورد شفق های قطبی بگذرانید تا کمتر خسته کننده باشد.
همچنین می توانید ماشین کرایه کنید و خودتان را به مکانی برسانید یا با تور همراه شوید. رانندگی، فقط برای کسانی توصیه می شود که تجربه راندن ماشین در جاده های تاریک و زمستانی را دارند. اگر ترجیح می دهید تحقیق درباره شرایط مناسب و پوشش ابری و بررسی پیش بینی های را یک متخصص انجام دهد، می توانید به راهنمای تور بپیوندید.
برنامه ریزی برای سفر شفق قطبی چند روزه است؟
برای اکثر مردم، سفر به دایره قطب شمال امری نادر و پر هزینه است. با در نظر گرفتن همه چیز/ از آن جایی که ما در حال برنامه ریزی برای سفر دور و درازی هستیم، توصیه می کنیم حداقل سه تا چهار روز برای دیدن شفق های شمالی وقت بگذرانید. البته هر چه زمان بیشتر باشد بهتر است. به طور معمول ، زمان ایده آل در دایره قطب شمال حدود ۸ تا ۱۰ روز است. در این صورت اگر تغییرات آب و هوا غیر قابل پیش بینی شود، زمان کافی برای تماشای یک شب صاف را دارید. همچنین برای تجربه گشت و گذارهای منحصر به فرد در برف، زمان می خواهید.
به گفته دانشمندان کیرونا در سوئد، اگر حداقل ۳ روز در این منطقه بمانید، حدود ۸۰ درصد شفق های قطبی را خواهید دید. این مدت، برای هر مقصدی در عرض های جغرافیایی مشابه مناسب است.
آیا می توانیم فعالیت شفق قطبی را پیش بینی کنیم؟
حقیقت این است که پیش بینی شفق های شمالی کار دشواری است و هرگز تضمینی وجود ندارد. هر چه به تاریخ های مورد نظر نزدیک باشیم، پیش بینی ها ( مثل آب و هوا) قابل اطمینان تر هستند.
به طور خاص تقریبا ۲۴ تا ۴۸ ساعت بسته به سرعت طول می کشد تا طوفان خورشیدی فاصله خورشید تا زمین را طی کند. بنابراین در محدوده زمانی دوتا سه روز آینده می توان پیش بینی های نسبتا دقیقی انجام داد.
و حقایقی در مورد شفق قطبی
برای دیدن شفق شمالی به یک شب تاریک و تمیز نیاز دارید. این پدیده از اواخر شهریور تا اوایل فروردین در ساعات تاریک قابل رویت است. در مناطقی مانند آبیسکو و ترومسو می تواند تقریبا ۲۴ ساعت در روز در زمستان باشد. اما واقعیت این است که زمان پدیدار شدن شفق های شمالی غیر قابل پیش بینی است. شفق قطبی در طیفی از رنگ ها ظاهر می شود. از جمله خاکستری مایل به سفید.
رنگ های منحصر به فرد شفق های شمالی توسط طیف گازهای زمین و ارتفاع اتمسفر که در آن برخورد ذرات خورشید و گازها اتفاق می افتد ایجاد می شوند. چشم غیر مسلح ما به راحتی می تواند قسمت سبز تا زرد طیف را ببیند که در آن حرشید بیشتر نور خود را ساطع می کند. سبز، رایج ترین رنگی است که مشاهده می شود. اما شفق های شمالی می توتنند رنگ سفید مایل به خاکستری هم داشته باشند. حتی گاهی اوقات، شفق شمالی وجود دارد اما با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست. خلاف تصور عموم، شفق های شمالی زمانی که ماه کامل است هم قابل دیدن هستند.
نزدیک ترین شفق شمالی که تاکنون از زمین دیده شده ۸۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین بوده است. جهت مقایسه هواپیماها حدود ۱۰ کیلومتر بالاتر از سطح زمین پرواز می کنند. ارتفاعی که شفق های شمالی در آن ظاهر می شوند، به روی رنگی که نشان می دهند تاثیر می گذارد. برخورد اتم های مختلف در مگنتوسفر همان چیزی است که طیف رنگی مختلفی را ایجاد می کند. این برخوردها در ارتفاعات مختلف رخ می دهند. سبز، رایج ترین رنگی است که شفق های شمالی با آن ظاهر می شوند و در فاصله ۱۰۰ تا ۲۴۰ کیلومتری سطح زمین رخ می دهند. آبی و بنفش در فاصله زیر ۱۰۰ کیلومتر و قرمز در بالای ۲۴۰ کیلومتر رخ می دهد.
برای دیدن شفق شمالی باید تلاش کنید.
همان طور که قبلا گفته شد، برای دیدن شفق شمالی باید هوا تاریک باشد. به این معنی که برای جلوگیری از آلودگی نوری باید از شهر خارج شوید. شفق شمالی در شهرهایی مانند ریکیاویک و ترومسو، زمانی که در قوی ترین حالت هستند قابل مشاهده است. اما بهترین گزینه، این است که به دنبال مکان هایی در حومه قطب شمال باشید. هنگام رصد شفق شمالی به سمت شمال نگاه کنید. اگر ایده ای برای جهت گیری ندارید، از یک فرد محلی کمک بگیرید. شفق های شمالی اغلب به اندازه طلوع خورشید در یک منطقه طبیعی هستند و افراد محلی می دانند که بیشتر در کدام جهت ظاهر می شوند. برای دیدن شفق های شمالی هوای سرد لازم نیست. فقط باید تاریک باشد. یکی دیگر از تصورات غلط و رایج مردم این است که برای دیدن شفق شمالی باید هوا سرد باشد. شفق شمالی در واقع در تمام طول سال فعال است. اما از آن جایی که معمولا فقط در ناحیه بین ۶۵ درجه و ۷۲ درجه شمالی قابل مشاهده است. از اواخر فروردین تا اوایل شهریور که منطقه شفق نزدیک به ۲۴ ساعت نور روز را تجربه می کند قابل مشاهده نیست. از آن جایی که برای دیدن شفق های شمالی، آسمان باید تاریک باشد، اواخر شهریور تا اوایل فروردین بهترین زمان برای رفتن به مقصدی است که در منطقه شفق قطبی قرار دارد و فرصتی برای دیدن آنهاست. به خاطر داشته باشید که بهترین ماه، آبان نیست. زیرا مقاصد پرطرفدار شفق شمالی مانند ترومسو در نروژ و کیرونا در سوئد، تقریبا ۷۰ درصد احتمال بارندگی در هر روز ماه آبان دارند. بارش به این معنی است که پوشش ابری، مشاهده شفق شمالی را بسیار دشوار یا اغلب غیر ممکن می کند. شفق قطبی نیست ناپدید شود. دانشمندان بر این باورند که شفق قطبی در راستای فعالیت خورشید درخشان تر و قابل مشاهده تر می شود. خورشید دارای چرخه حیاتی است که حدود ۱۱ سال یک بار رخ می دهد. در حال حاضر، خورشید به حداقل خود نزدیک می شود. دوره ای که کمترین فعالیت خورشیدی را داد، با کمتر شدن لکه ها و شعله های خورشیدی، یونیزاسیون و برانگیختگی ذرات مورد نیاز برای تولید شفق قطبی به مراتبد کمتر اتفاق می افتد. این بدان معناست که اکنون و طی چند سال آینده بهترین زمان برای رفتن به سفر شفق های قطبی می باشد. زیرا با گذشت زمان شانس دیدن آن هاکاهش می یابد اما بطور کلی ناپدید نمی شود.
منبع: https://www.space.com/15139-northern-lights-auroras-earth-facts-sdcmp.html
